ගම්පහ දිසාවේ සැඟවුණු දෙවියෝ උඩවල මුත්තා

වත්මන් ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ ඇති ප්‍රධානතම පැරණි  රාජධානිය කැලණියයි. ඒ කාලයේ මෙන්ම පසුකාලීන කෝට්ටේ  යුගයේ දී පවා ගම්පහ දිසාවේ පැවති උප රාජධානියක් වශයෙන් උඩුගම්පොල මහත් ප්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇත. මෙහි විශේෂත්වය වනුයේ කැලණි රාජධානියෙන් වි‍භීෂණ සුරිඳුන් පහළ වූ අතර උඩුගම්පොළ රාජධානියෙන් දෙවිවරුන් සිවු දෙනෙකුම පහළ වී තිබීමය. එනම් සකල කලා වල්ලභ රජතුමා ( අස්වානේ දෙවියෝ) මැණික් සාමි කුමරු ( කළු කුමාරයා) සකල කලා වල්ලභ රජුගේ බාල පුත් කිරිබොන ඈපා, සකල කලා වල්ලභ රජුගේ ප්‍රධාන සේනාධිපති යකු වූ උඩවල මුත්තා ආදියයි.

ප්‍රදේශවාසීන්ට නිති රැකවරණ සලසන බව පැවසෙන සුදු පැහැති උස් තුඹසක වෙසෙන නාගයකු පදනම් කොටගත් මෙම උඩවල මුත්තා  දෙවොලට අපි පසුගියදා පිවිසුණෙමු. මෙය පිහිටා තිබෙන්නේ ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ,මිනුවන්ගොඩ, හීනටියන නම් සුන්දර ගම්පියස අද්දරයි. පුජ්‍ය හීනටියන  ධම්මාලෝක  මහ නාහිමියන්ගේ උපන්ගම සහ උන්වහන්සේ වැඩිම කාලයක් වැඩ වාසය කළ විහාරය පිහිටි නිසා මෙම හීනටියන යන නාමයට දෙස් විදෙස් කිර්තියක් හිමිව තිබේ.

මේ දෙවොලට අධිපති උඩවල මුත්තා අතීතයේ ඒ ගමෙහි විසු ජනප්‍රධානියෙකි. එවක ඔහු බොහෝ සැර පරුෂ අයෙක් බවත් පැවසෙයි.

කෝට්ටේ රාජධානියේ රජකළ ධර්ම පරාක්‍රමබාහු රජ සමයේ උඩුගම්පළ රජ කළ සකලකලා වල්ලභ රජු පිළිබඳව අලකේශ්වර යුද්ධය,රාජාවලිය ආදී කෘතිවල බොහෝ විස්තර සඳහන් වෙයි.මෙම රජතුමාට ප්‍රධාන යුදසේනාධිපතිවරු දෙදෙනෙකු සිටි බව ජනවහරේ සඳහන්ය. ඉන්දියාවේ කායල්පට්ටනම් සිට හලාවත මුතු කිමිදීමටත් ඇතුන් ඇල්ලීමටත් යෝනක සේනාවක් සමඟ පැමිණ හලාවත ආක්‍රමණය කළ අධිරාස රායන් නම් විජාතිකයා පැරදවීම  සඳහා කෝට්ටේ රජ කළ ධර්ම පරාක්‍රමබාහු රජු තම සොයුරන් වන උඩුගම්පළ රජ කළ සකලකලා වල්ලභ රජුට සහ මාදම්පේ රජ කළ තනිය වල්ලභ කුමරුන් හට පවරණු ලදැයි කියවෙයි. මෙහිදී  තම සේනාවන් සමඟ හලාවතට ගිය මෙම දෙබෑයන් එම සතුරු සේනාව වෙතට දරුණු ප්‍රහාර එල්ලකොට ඔවුන් පරාජය කළ බව අලකේශ්වර යුද්ධය සහ රාජාවලිය කෘතිවල සඳහන්ය.

මෙහිදී  සකලකලා වල්ලභ රජු තමන් සමඟ එම සංග්‍රාමයේදී පෙරමුණ ගෙන ක්‍රියාකිරීම නිසා මෙම උඩවලමුත්තාට ගම්වරයක් ප්‍රදානය කළ බව ජනවහරේ පැවසෙයි.  

ඉන්පසු කලක් අවෑමෙන් මරණයට පත්වන මෙම උඩවල මුත්තා ගම්මුන්ට ආරක්ෂාව සලසනු පිණිස කැපවී ක්‍රියා කළ බවත් එදා මෙදා තුර පැවතීම සඳහා ගම ආශ්‍රිතව සුදු නාග පරපුරක් බිහි කළ බවත්  ගම්මුන් පවසති. අදත් එම පරපුරේ  සුදු නාගයකු  එම ගම්මානයට අරක්ගෙන සිටින බවත් ගැමි විශ්වාසයයි. විශේෂයෙන් ගම්මානයේ කුඹුරු පැසෙන කාලයට එම නාගයා වරින් වර දර්ශනය වන බවත් ගම්මු අප හා කීහ. එනිසා අතීතයේ සිට අද දක්වාම එම සුදු නාග පරපුර වාසය කරන බව පැවසෙන වෙල්යාය අද්දර පිහිටි තුඹස අබියස පිහිටි පුජාගල මත කෙම්මුර දිනයන් හි සැන්දෑවල  උඩවලමුත්තා සිහිකොට පහන් තැබීමට පැරණි ගම්මු පුරුදුව සිටියහ. එමගින් තම ලෙඩදුක් අපල උපද්‍රව සතුරු කරදර දුරුවී ගොවිතැන් බත් සරුසාර වී ගෙදර දොර සතුට සාමදානය උදාවන බව ගම්මුන්ගේ විස්වාශය විය. අද මෙම දේවාලය ඉදිකොට ඇත්තේ එම සුදු තුඹස සහ පුජා ගලමැදි කර ගනිමි.

අදත් මේ ප්‍රදේශයේ ගැමියයෝ තමන්ගේ වී අස්වැන්නෙත් ලබාගන්නා මුල්ම කොටස මෙම දේවාලයට ගෙනවුත් ඉන් කිරිබතක් පිස මේ උඩවල මුත්තාට පුජාකරනු දකින්න පුළුවන . ගැමියන්ට එදිනෙදා ජිවිතයේ දී මුහුණපෑමට සිදුවන ඕනෑම ගැටළුවකදී මේ උඩවල මුත්තා පිහිටට එන බවත් කාන්තාවන් හා කුඩා දරුවන් සම්බන්ධ ගැටළු වලදී එතුමන්ගේ දේව බැල්ම වැඩිපුර යොමුවන බවත් විශ්වාස කරන ගැමියන් එම ප්‍රදේශයේ සිදුවන සිද්ධීන් මුල්කොට හෝ එම දේව විශ්වාසය ගැරහීමට ලක් කරනවිට එම නාගයා වැඩිපුර දර්ශනය වන බව කියති.

එමෙන්ම කිනම් හෝ හේතුවක් මත ආහාර අරුචියෙන් පෙළෙන්නවුන්ගේ එම අරුචිය සැනින් දුරුකිරීමට මේ උඩවල මුත්තාට විශේෂ හැකියාවක් ඇතැයි ද පැවසෙයි. ඒ අනුව රෝගපීඩා නිසා සතිමාස ගණන් ආහාර අරුචියෙන් පෙළෙන රෝගීන් විශාල පිරිසක් මේ උඩවලමුත්තාගේ පිහිටෙන් සහනය ලබාගෙන ඇති බවයි පැවසෙන්නේ.

හීනටියන පොත්ගුල් විහාරය මගින් පාලනය වන වන මෙහි සතියේ සෙනසුරාදා හා බදාදා යන කෙම්මුර දින වලදී පුජා පැවැත්වෙන අතර දැනට එහි සේවය කරන්නේ දෘෂ්‍යාබාධිත කපුමහතෙකි.

කොළඹ කුරුණැගල අංක 5 මාර්ගය ඔස්සේ ජා-ඇල කොටුගොඩ පසුකොට යනවිට හමුවන  යාගොඩමුල්ල හන්දියෙන් වමට හැරී පැමිණ හෝ කටුනායක ඇවරිවත්ත හරහා යාගොඩමුල්ල දෙසට පැමිණ  හීනටියන ගම්මානය  අසබඩින් වෙල් යායක් අද්දර පිහිටි මෙම අපුරු පුදබිමට පිවිසෙන්නට ඔබටත් පුළුවන. එමෙන්ම ගම්පහ දිසාවේ සැඟවුණු මෙම අපූරු දෙවියන් පිළිබඳ විස්තර මේදක්වා කිසිදු සාහිත්‍යා මූලාශ්‍රයකට එක්වී නොතිබීම විශ්මයට කරුණකි.

දෙවඟනක වූ පැතිගොඩ ආච්චි

ආච්චි නමින් ඇමතුම් ලැබීමට අද සමාජයේ කිසිම කාන්තාවක කැමති නොවනු ඒකාන්තය. තත්වය එසේ තිබියදී ‘ආච්චි’ යන නම සහිතව පිදුම් ලබන අප්‍රකට දෙවඟනක පිළිබඳ තොරතුරක් ගම්පහ දිසාවේ බඩල්ගම ප්‍රදේශයෙන් අසා දැන ගත හැකි විය. ඇය හැඳින්වනුයේ ‘පැතිගොඩ ආච්චි’ යන නමිනි. පැතිගොඩ යනු බඩල්ගම ආසන්නයේ බස්නාහිර - වයඹ පළාත් මායිමේ පිහිටි කුඩා ගම්මානයකි. මෙම ‘පැතිගොඩ ආච්චි’ එහි ගැමියන් ගේ ගරු බුහුමන්වලට සහ වන්දනාමාන වලට ලක්වනුයේ පැති‍ගොඩ පුරාණ දේවාල බිමක පිහිටි සුවිසල් නා රුකක් මුල් කරගනිමිනි. එබැවින් බොහෝ දෙනෙකු නමින් වත් නොදන්නා මෙම අප්‍රකට දෙවඟන; පැතිගොඩ ආච්චිගේ සුවදුක් විමසීම පිණිස අපි පසුගිය දි‍නයෙක තකහනියේම බඩල්ගම ගියෙමු.

ඵෙතිහාසික වශයෙන් බලන විට මේ පැතිගොඩ ආච්චි කෝට්ටේ යුගයේ මෙරට ජීවත් වූ මිනිස් දුවකි. කෝට්ටේ රජ කළ අටවන වීරපරාක්‍රමබාහු හෙවත් අම්බුළුගල කුමාරයා (ක්‍රි.ව 1484-1508) සහ ඔහුගේ පුත් ධර්ම පරාක්‍රමබාහු (ක්‍රි.ව 1508 – 1528) රජ දවස උඩුගම්පල රාජධානිය පාලනය කරන ලද්දේ අටවන වීරපරාක්‍රමබාහු රජුට දාව ඔහුගේ බිසවගේ නැගණියගේ කුසින් මෙලොව එළිය දුටු සකල කලා වල්ලභ රජතුමාය. ආසියාවේ බිහිවූ විශිෂ්ටතම වාරි ඉංජිනේරුවකු සහ කෘෂිකර්ම විශේෂඥයකු වන මේ රජතුමන් ගේ මඟුල් පොකුණ දකුණු ආසියාවේ නරපතියකු භාවිතා කළ සුවිසල්ම මඟුල් පොකුණ ලෙස වාර්තා වී ඇත. නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කොට අළුතින් ඉදිකොට ඇති සක්මන් මංතීරුවකට මැදිවු එම මාහැඟි පුරා විද්‍යා උරුමය අදටත් උඩුගම්පොළදී ඔබට දැක බලා ගත හැක.

මෙම සකල කලා වල්ලභයන්ට සෙන්පතිවරු දෙදෙනකු වූ අතර ඒ කෙහෙළිබැඳි රාළ සහ උඩවල රාළ යනුවෙනි.රාජ්‍ය සේවයෙන් පසු උඩවල මුත්තා ලෙසින් ගැමියන් අතර ප්‍රචලිත වූ ඔහු මරණින් මතු ද උඩවල මුත්තා ලෙසින්ම දේවත්වයට පත් වී ඇත.

මෙම උඩවලමුත්තා සඳහා තැනවුණු දේවාලයක් අද ද මිනුවන්ගොඩ හීනටියන ප්‍රදේශයේ ඇති අතර එම ප්‍රදේශයේ ගැමියෝ අදත් බැති සිතින් එම උඩවල මුත්තා පුදති. මෙම උඩවල මුත්තා ගේ බිරිඳ එම ප්‍රදේශයේ ගැමියන් විසින් හඳුන්වනු ලබන්නේ මුත්තම්මා ලෙසිනි. එමෙන්ම ඇගේ උපන් ගම පැතිගොඩ බවද උඩවල මුත්තා පිළිබඳ පුරාණෝක්තිවල සඳහන්ය. කෙසේ හෝ උඩවල මුත්තා ගේ මරණයෙන් පසු මෙම මුත්තම්මා නැවත තම උපන්ගම වන පැතිගොඩට පැමිණි බවට සාක්ෂි තිබේ. ඒ වනවිට සමාජයේ ඉහළ පිළිගැනීමක් තිබූ ඇය එම ප්‍රදේශයේ දී පැතිගොඩ අම්මා සහ පැතිගොඩ ආච්චි ලෙසින් ගැමියන් ගේ ගරු බුහුමන්වලට ලක්ව තිබේ. පැතිගොඩ ආච්චි පිළිබඳ පුරාණෝක්ති වලට අනුව ඇය ඉතා ප්‍රෞඩ ගති ගුණ සහිත කාන්තාවකි. එනිසා එවක එම ප්‍රදේශයේ  ගැමියන් තම හේන් කුඹුරුවලින් ලබා ගන්නා අස්වැන්නෙන් කොටසක් ඇයට ප්‍රදානය කළ බව පැවසෙයි.

එවක ඇය ජීවත් වී ඇත්තේ බස්නාහිර සහ වයඹ පළාත් මායිම් වන මා ඔයට‍ මායිම් වූ මහවට්ටාරම නම් වත්තේය. වට්ටාරම යන්නෙහි අදහස වටවූ භූමි ප්‍රදේශය යන්නය.

ඒ කෙසේ හෝ කලක් ඇවෑමෙන් වියපත්ව මිය ගිය මෙම ප්‍රභූවරිය  පසුව එම වත්තේම පිහිටි සුවිසල් නුග රුකකට අධිගෘහිතව රුක් දෙවඟනක් ලෙසින් උපත ලබා ඇත. එහි දී ඇගේ සහ එම නුග රුකේ ආරක්ෂාව පිණිස එම ප්‍රදේශය පුරා සුදු නාගයන් සැරිසැරූ බවත් උන්ගෙන් කිසිවකුටත් කරදරයක්, හිරිහැරයක් නොවූ බවත් ගම්මු කියති. කෙසේ හෝ මේ මහා නුගයේ එක් අත්තක් මා  ඔයට නැඹුරුවී තිබූ අතර එය කපා දැමීමට එම වත්ත හිමිකරුට අවශ්‍ය විය. එහෙත් ඔහු කී අන්දමට පැතිගොඩ ආච්චි වැඩ වාසය කරන එම නුගරුක කපා හෙළීමට කිසිම ගැමියෙක් කැමති නොවීය. අවසානයේ පැතිගොඩ ආච්චිගේ තේජස ගැන නොදත් දෙමළ කම්කරුවන් යොදා එම නුග අත්ත කපා දැමීමට වතුහිමියා කටයුතු කළේය. එහෙත් ඒ සමගම ඉන් කිපුණු නාගයන් ප්‍රදේශය පුරා විසිර යන්නට වූ බවත් ඉන් උදහස් වූ පැතිගොඩ ආච්චි ගස කැපීමට සම්බන්ධ වූ සියළු දෙනා වනසා දැමූ බවත් ජනවහරෙහි සඳහන්ය. එසේ වැඩිපුරම නයින් ගැවසුණු මාඔයෙක් එපිට ප්‍රදේශය මුලදි නාගවලාන ලෙස හැදින්වි අද වනවිට නාලවලාන ලෙසින් හැඳින් වෙයි.  

වත්මන් පැතිගොඩ ආච්චි දේවාලය පිහිටි ස්ථානය පුරාණයේ සිට මලල වීරමුණ්ඩ දේවාලයක් තිබී ඇත. එම පැරණි දේවාලයේ නටබුන් තවමත් දැකිය හැක. ඒ කෙසේ හෝ මහවට්ටාරම වත්තේ නුග ගසට හානි සිදු කිරීමත් සමඟ එම මලලවීරමුණ්ඩ දේවාලයට දින පතා රාත්‍රී කාලයන් හි විසිතුරු ආලෝකධාරා පැමිණෙනු බොහෝ දෙනකු දැක තිබේ. පසුව මලලවීරමුණ්ඩ දේවාලයේ පැවැති වාර්ෂික මංගල්‍යයේ දී ආරූඪ වූ කපුවන් මගින් පැතිගොඩ ආච්චි මෙම නුගරුකය වෙත තමන් ගේ සපැමිණීම දන්වා ඇත. එමෙන්ම එතුමියගේ සපැමිණීම හඟවන තවත් අද්භූත සිදුවීම් කිහිපයක් ද එහි සිදුව ඇති බවට ජනප්‍රවාද තිබේ.

එදා මෙදා තුර මෙම පැතිගොඩ ආච්චි දෙවඟන මෙම නුගරුකයට අරක් ගනිමින් ප්‍රදේශයේ ජනී ජනයාට පිහිටාරක්ෂාව සලසන බව ගැමියන්ගේ විශ්වාසයයි.

අතීතයේ ඇය ජීවත් වූ සමයේ සිදුවූ ලෙසින්ම තමන් විසින් වගා කරනු ලබන බව බෝගවල අස්වැන්න ලබා ගන්නා ගැමියෝ ඉන් අග්‍ර භාගය මෙම පැතිගොඩ ආච්චි දෙවඟනට පුද දෙති. එහෙත් ඒ සියලු පූජාවන් අතරින් ඇය කුරහන් රොටී සමඟ අල කොළ මාළුව ප්‍රිය කරන බව ගැමි විශ්වාසයයි.එනිසා එය ඇයට පුජා කිරීමට බොහෝ දෙනෙක් රුචිවේ.

තම සැමියා වන උඩවලමුත්තා සේම නාගයන් සමඟ දැඩි සබැඳියාවක් පවත්වන පැතිගොඩ ආච්චි තම ‘ගංකොටුව’ තුළ තුඹස් කැඩීමට දැඩිව විරුද්ධ බවද පැරණි ගැමියෝ කියති. එමෙන්ම මලලවීරමුණ්ඩ දෙවියන් සඳහා වෙන් කෙරුණු දේවාලයට ද ඇල්ම බැල්ම හෙළා හිඳින නාගයන් නිසා එම දෙවොල ඇතුලත සිමෙන්ති දැමීමට ඇගෙන් අවසරයක් නැති බවද කියනු ලැබේ. ඒ සිමෙන්ති පොළව මත නාගයන්ට ගමන් කළ නොහැකි බැවිනි.

මෙම පැරණි දෙවොල් බිම මුල් කොට නිරෝධාරාමය නම් බෞද්ධ විහාරයක් ඇත. එහෙත් දැනට එහි වැඩ වෙසෙන පූජ්‍ය හොරකඳවිල පඤ්ඤාසේකර හිමිපාණන් ගේ වයෝවෘද්ධ භාවය සහ ගිලන් බවත් වෙනත් කිසිවකු එම විහාරස්ථානයේ නොමැතිවීමත්  ඉන් සිදු කෙරෙන ශාසනික කටයුතු වලට බාධාවක්ව පවතින බව පෙනේ.

ඒ කෙසේ හෝ අදත් පැතිගොඩ ප්‍රදේශයේ ගැමියෝ සිංහල අලුත් අවුරුද්දට පෙරොතුව එළඹෙන මාර්තු මාසයේ දිනයක මෙම පැතිගොඩ දේවාලයේ වාර්ෂික දේව මංගල්‍යය සිදු කරති. එමෙන්ම ඇගේ සැමියා වන උඩවලමුත්තා මුල්කොට මිනුවන්ගොඩ හීනටියන තනා ඇති උඩවල මුත්තා දේවාලයේ වාර්ෂික දේව මංගල්‍යයද බොහෝ විට ඒ දිනවලම යෙදී තිබීම සුවිශේෂ සංසිද්ධියකි.